Ik heb geen ervaring met het opbouwen van een modelbaan vanuit niets. Omdat een klein stukje onrealistische modelwereld zonder de druk dat het er goed uit moet zien een stuk beter te overzien is (en makkelijker oefent) dan een hele baan, besloot ik (in 2007 al) eerst een testdiorama te maken. Zo ontstond Station Mengelmoes, een allegaartje van bouw- en verfmethoden.

Gebruikte materialen voor het begin:

• Een plank hout (multiplex in mijn geval) van ongeveer 70 x 36 centimeter. Ik vond de mijne zo op zolder
• Blauw vloer-isolatieschuim. Dit wordt verkocht als laminaat-ondergrond, als demping van het rijgeluid
• Wat rails. Ik heb wat overgebleven flexibele rails van de oude baan gebruikt
• Een perron of station. Het perron van mij zat al in elkaar en was van mijn grootvader. Een bouwpakket mag natuurlijk ook
• Verf
• Ballast
• Houtlijm

Situatie in het begin

Voor er ook maar 1 stuk rails gelegd werd, ging ik kijken wat ik precies wou. Mijn wereld is dan wel niet realistisch en hoeft er - omdat het slechts een test diorama is - ook niet goed uit te zien, maar als je een situatie maakt die je op de definitieve baan niet tegen gaat komen is het zonde die wel uit te beelden of te oefenen.

Er waren 2 sporen gepland die gewoon kaarsrecht over de plaat liepen. Daarna heb ik de plaats voor het station aangegeven.
Al heel snel werd het een nogal strak en saai geheel. Het station verhuisde dan ook al snel meer naar de zijkant van van de plaat zodat het perron niet in het midden stond. De sporensituatie besloot ik ook wat speelser te maken door er een S-bocht in te leggen.

Van het blauwe schuim sneed ik voorzichtig de eerste stroken. De ene strook maakte ik iets smaller dan de andere om te kijken wat me beter beviel.
Voor het snijden kun je het beste een nieuw of in ieder geval goed scherp mesje gebruiken dat ze zo plat mogelijk door het schuim haalt. Vermoedelijk werkt een scalpel ook beter dan een relatief dik stanley-mes. Knippen met een goede schaar werkt zo mogelijk makkelijker.

Het spoor komt niet op 1, maar 2 lagen schuim te liggen. Op deze manier geeft de hoogte van het schuim een beetje de illusie van een spoordijk.

De onderste laag schuim maak ik veel breder dan de bovenste strip. Dat geeft wat meer ruimte voor het ballasten later. Nu achteraf gezien, is het wel erg breed, maar ja.
Het station besloot ik uiteindelijk ook op die 2 lagen schuim te plaatsen en ik sneed dus een stuk schuim dat een vrij grote oppervlakte van de plaat in beslag nam.

Na het nameten van enkele zaken en proefleggen van de sporen was ik vooral bezig met kijken of alle rijtuigen veilig langs het station konden stoppen zonder dat er ergens iets geraakt werd.
Toen dat gelukt was ben ik het schuim gaan vastlijmen. Dat deed ik met gewone houtlijm van Bison.
Gebruik geen lijm met oplosmiddelen, want dat tast het schuim aan.

Voordat ik het spoor ging leggen gaf ik de ondergrond een kleurtje. Dan is het felblauwe schuim tenminste niet meer te zien.
Bij het ene spoor heb ik vóór het plamuren geschilderd, bij het andere erna, puur om te kijken wat me het beste bevalt. Voor het plamuren schilderen is gewoon zonde van de verf en raad ik dus niet aan.
Op de foto is het schilderwerk VOOR het plamuren te zien.

Voor het schilderen gebruik ik acrylverf van Reeves, wat verkrijgbaar is bij hobbywinkels. Het zit in een handige tube, alleen zijn sommige niet gemakkelijk met 1 hand te openen.

De kleur die de ondergrond krijgt is "Burnt Sienna". Ik breng de verf onverdund op het blauwe schuim aan en verspreid deze zo egaal mogelijk. De omgeving per ongeluk meenemen is niet erg, daar komt toch nog gras of een ander kleurtje verf overheen.

Ik ben het baanlichaam hierna gaan plamuren, maar achteraf gezien is dat niet zo nodig. Als het gras netjes aangebracht wordt is er van de overgang tussen ballast en gras-gebieden niets te zien.

Voor het plamuren gebruikte ik muurvuller van Alabastine, wat ik een beetje op gevoel meng met het water. Voor het opbrengen gebruik je een middelgroot plamuur- of paletmes. Voor het glad afwerken van de opgebrachte massa kan je een vochtig plamuurmes gebruiken (regelmatig afvegen en opnieuw bevochtigen)
Laat de muurvuller goed uitharden, 24 uur is voor deze laagdikte voldoende.

Het spoor ballasten

Het ene spoor van station Mengelmoes kreeg ballast van Berka, het andere ballast van Heki. De ballast van Heki is eigenlijk voor schaal N bedoeld, maar oogt realistischer dan het spul van Berka.

Ik heb ook 2 zoutstrooiers gekocht bij de Blokker. Ik had gelezen dat iemand de ballast daarmee uitstrooide, zodat het mooi verdeeld werd. Het ballast van Berka is daar te grof voor. Na 1 keer omkeren komt er geen korreltje meer uit.

De gaatjes uitboren naar een grotere maat hielp ook niet. Slechts rechtop zetten en weer omkeren zorgde ervoor dat er weer enige steentjes strooibaar werden. Ik ben gelijk van de zoutstrooiermethode afgestapt en ben het potje zonder deksel gaan gebruiken. Dat werkt een stuk makkelijker.

De ballast hoort ongeveer tot de bovenkant van de dwarsliggers te komen, hier en daar een steentje eroverheen is geen bezwaar, maar de bielzen compleet laten verzuipen in de ballast is geen gezicht.

De ballast verspreiden en verwijderen op plaatsen waar het niet hoort

Door na het uitstrooien met een zachte kwast rustig over de bielzen te strijken komt de ballast mooi tussen de dwarsliggers en niet erop. Ga met de kwast ook over de spoorstaven heen (parallel aan de spoorstaven) om zo de steenslag ook aan de zijkant mooi te verdelen.

TIP: Ga niet haaks op de spoorstaven met de kwast aan de gang om ballast te verdelen. Je strijkt het dan binnen de korste keren tussen de bielzen uit, in plaats van dat je het er mooi tussen strijkt (Ik spreek uit ervaring).

Met het steenslag van Heki werkte de zoutstrooier ook niet. Zelfs de opgeboorde gaatjes waren niet groot genoeg om de fijnere steentjes zonder problemen te strooien.
Opnieuw heb ik het potje zonder deksel gebruikt en dat langzaam over de rails gegoten.

De ballast verlijmen

Om de steenslag en het spoor vast te leggen gebruik ik verdunde houtlijm. Het mengen daarvan zul je een beetje op gevoel moeten doen. Een verhouding van 1 deel lijm op 2 delen water werkt het beste.
Bij het verdunnen van de houtlijm ook een druppel afwasmiddel toevoegen! Dat breekt de oppervlaktespanning van het water, waardoor de lijm goed in de ballast trekt.

Voordat ik de lijm over de rails en bijbehorende ballast verdeelde, ging ik eerst met een plantenspuit, gevuld met een mengsel van water en wat druppeltjes afwasmiddel, over het ballastbed heen.
Het afwasmiddel zorgt er wederom voor dat er geen druppelvorming van het water ontstaat, en het water overal goed tussenloopt.

Voor het lijmen van de ballast besloot ik met wat afplakband de plek van het station te markeren, zodat daar geen steenslag kon blijven liggen en de ballast zich mooi ophoopte. Je kan natuurlijk, als je het station meteen vast wil lijmen, ook het station zelf neerzetten.

Ik heb het aanbrengen van de lijm één maal met een plantenspuit gedaan, maar dat was ook meteen de laatste keer. De plantenspuit raakte verstopt, ondanks zo snel mogelijk na de lijm grondig doorspuiten met water.
Uiteindelijk heb ik een injectiespuit gebruikt, maar ook dat heeft z'n nadelen. Als je iets te hard tegen de 'trekker' duwt, spoelt de ballast weg naar de zijkanten. Dat ziet er niet uit en het kuiltje moet je weer opvullen.

Wanneer het ballastbed goed doorweekt is zul je tijdens het toevoegen van de lijm het witte mengsel letterlijk tussen de steentjes zien 'trekken'.

Laat het geheel 24 uur (of langer, afhankelijk van de mate van verdunning van de lijm) drogen.
Daarna kan je steentjes verwijderen die op plekken zitten waar ze niet horen. Op de zijkanten van de rails bijvoorbeeld. Wanneer je losse steentjes tegenkomt, kun je deze met wat extra lijm uit een pipetje vastlijmen.

De 2 sporen van station Mengelmoes in de ballast: links de ballast van Berka: geen gezicht, veel te grof, en veel te monotoon van kleur. Rechts de Heki-ballast: veel gevariëerder in kleur, en vooral veel fijner, deze ballast strooit ook veel fijner uit, en heeft niet zo sterk de neiging op het schuim te stuiteren bij het uitstrooien.

De vergelijking hierboven is overigens niet helemaal eerlijk: het spoor dat met Heki ballast voorzien is van steenslag, heeft ook al het nodige roestpoeder van Artitec over zich heen gekregen. Daarnaast is er een kleine strook gras te zien aan de linkerkant, die toch bijdraagt aan het totaalplaatje.

Nu het spoor vastligt kun je de omgeving een kleurtje meegeven. Uit voorzorg gaf ik de delen langs het spoor een groene kleur. Ik heb er later grasmat neer gelegd, dus was dat schilderen eigenlijk overbodig.

Hier en daar wat gras

De eerste grasstrook heb ik van een lichte kleur grasmat gemaakt. Daar overheen heb ik plukjes 'Laub' en 'Wiesengras' van Heki geplakt, door de ondergrond met spuitlijm voor te bereiden.
Het resultaat ziet er (als je het mij vraagt) niet uit, en de plukjes laten ook gemakkelijk los.

De andere kant van station Mengelmoes heb ik met een donkerder kleur gras voorzien van het nodige groen. Deze kleur past beter bij het geheel (vind ik) en na de grasmat heb ik op willekeurige plekken 'Wildgras' van Heki geplakt (decovlies). Ook daarvan vind ik het resultaat niet realistisch.
Beide grasmatten zijn overigens van Busch.

Na beide zijdes van gras voorzien te hebben, stortte ik me nogmaals op de sporen en wou eens wat oefenen met verweren.
Voor het verweren ('weatheren') van de sporen heb ik pigmentpoeders van Artitec gekocht. Voor het imiteren van 'roest' komen de kleuren 'Oranje roest' en 'bruine roest' het meest in de buurt. Als test heb ik ook wat 'Ijzeroxide' (rood) toegepast, maar deze kleur is veel te sterk en doet het resultaat van de andere 2 kleuren teniet.

Het aanbrengen van de poeders doe je met een kwast. Door deze zachtjes in het poeder te duwen en daarna stevig te tamponneren op het oppervlak waar je het poeder aan wil brengen, krijg je een waas van vervuiling. Door stevig in de lengterichting over het spoor te strijken, stuift het poeder op, en verdeelt zich zo realistisch in de directe omgeving van het spoor.

Om het poeder te fixeren, dien je er eigenlijk een laag blanke lak overheen te spuiten, maar daar ben ik niet aan begonnen.
Het station heb ik ook meteen wat roestkleur en algenkleur meegegeven. Dat verhoogde het realisme wel iets, maar beter is het om dit nat op te brengen en regensporen zo veel beter te imiteren.

De laatste wijzigingen en uiteindelijk het einde

Ik heb dit diorama hierna nog enkele malen half gesloopt en weer opgebouwd.
Zo kwam er onder andere nog een baanwachterswoning inclusief groentetuin en paadje naar de woning en tuin bij, verlegde ik een van de sporen en plaatst nog een enkele boom.

Uiteindelijk is dit test-diorama in de prullenbak verdwenen.
Belangrijkste les: ik moest (en moet) nog veel leren op het gebied van landschapsbouw.
Nu, een aantal jaar verder, ben ik wel de nodige kennis rijker, maar een hele baan opbouwen, is echt nog een stap verder.

Ondanks dat ik nooit verder gegaan ben, heb ik wel enkele mogelijkheden tot het zelf maken van bomen onderzocht:

• Bomen voor Station Mengelmoes

---