Je hoeft er sowieso geen dure apparatuur voor te hebben. Een allereerste poging tot bliksemfotografie ondernam ik samen met m'n broer met het analoge Fujica toestel van m'n moeder, dat vergaande controle boodt over sluitertijd en diafragma. Dat mislukte, wat vooral aan een oude film lag: de bliksemflitsen waren wel herkenbaar, maar de foto was zo goed als volledig paars.

De eerste digitale bliksemfoto's nam ik met de Canon Powershot A40 van m'n ouders: een compact-camera met enkele handmatige instellingen. Compact-camera's zijn alleen maar veelzijdiger geworden en kunnen sindsdien veel wat veel duurdere/grotere hybride-camera's of zelfs spiegelreflex-camera's ook kunnen.

Zaken om op te letten bij bliksemfotografie

Om bliksemfotografie tot een goed einde te brengen, zijn er naast geluk en bruikbare apparatuur nog wat extra zaken om op te letten.
Met stip op nummer 1:

Wees voorbereid!

Een ambulance wordt na elke inzet weer helemaal klaar gemaakt voor de volgende nood-oproep. Zo is het ook met je foto-apparatuur en eventueel een auto als je er op uit trekt om een goede fotolocatie te vinden als er onweer nadert.

Niets is zo stom om wakker te worden van een pittig onweer, de camera te pakken en te merken dat je de geheugenkaart nog in de PC hebt laten zitten, je het statief nog moet pakken én instellen en dan ontdekt dat de accu nog in de lader zit (of leeg is) en je dus kostbare tijd verliest of zelfs helemaal niet kunt fotograferen. Het is me persoonlijk overkomen en je voelt je knap lullig op dat moment.

Zorg dus dat de accu('s) van de camera opgeladen is/zijn en in de camera zit, er ruimte zat is op de geheugenkaart ervan en je de sluitertijd alvast wat langer instelt, zodat je dit niet hoeft te doen als je plots 's nachts overvallen wordt. Plaats ook de camera alvast op het statief. Zo hoef je alles slechts in de juiste positie te brengen en kun je meteen met fotograferen beginnen. Uiteraard is genoeg brandstof in een auto als je er op uit trekt iets wat je ook niet over het hoofd moet zien.

Wat is 'ruimte zat' op de geheugenkaart? Dat is relatief. Zelf fotografeer ik in JPG-formaat, waardoor de foto's niet zo veel ruimte innemen. Fotografeer je in de RAW-stand, dan kun je beter een paar extra geheugenkaarten achter de hand houden, want de foto's zijn dan enorm.

Zelf probeer ik rekening te houden met zo'n 150 tot 200 foto's. Dit hangt ook af van de snelheid van je camera. Mijn camera kan niet aan de lopende band fotograferen en het aantal foto's is daardoor beperkt. Een gemiddelde spiegelreflex is supersnel en kan gemakkelijk twee tot drie keer zoveel foto's in dezelfde tijd maken, waardoor je kaartje ook sneller vol is.

Mijn apparatuur

Zelf fotografeer ik sinds augustus 2006 met m'n Sony DSC-R1, een camera die het midden houdt tussen compact-camera en spiegelreflex: compact is 'ie niet, maar een spiegel heeft 'ie ook niet.
Hoewel er veel veranderd is in de tussentijd voldoet hij naar mijn mening nog altijd prima: hij is zelfs een keer van de trap gestuiterd!

Het statief dat ik gebruik is een stevig model dat eigenlijk bedoeld is voor video: de kop heeft oliedemping.
Het voordeel is dat het statief camera's tot een kilo of 2 erg stevig laat staan, ook als het statief hoog uitgeschoven is. De snelmontage plaat die erbij zit scheelt heel wat kostbare tijd. De plaat schroef je onder de camera, daarna hoef je camera met plaat alleen nog maar op het statief te klikken.

De instellingen die ik gebruik

Witbalans, ISO-waarde en scherpstelling

Zelf fotografeer ik bliksem altijd bij witbalans-instelling 'bewolkt' en ISO 400. Focus staat ingesteld op 'oneindig'. Let op dat compact-camera's vaak automatische focus gebruiken. Schakel die uit en stel handmatig scherp als dat kan. Als je camera dat niet kan, is er vaak een instelling 'dichtbij' en 'veraf': vaak is dat een soort symbool van twee bergtoppen.
Kun je automatische focus niet uitschakelen, dan kun je het wel vergeten om bliksem te fotograferen, omdat de camera duidelijke beeldinformatie mist om op scherp te stellen.

Sluitertijd en diafragma

Ik begin vaak met een sluitertijd van 3 seconden en een diafragma-opening halverwege (F8 in mijn geval, mijn camera gaat maar van F2.8 tot F16). Vooral de diafragma-opening is experimenteren. Zeer intensief onweer kan de boel gemakkelijk overbelichten waardoor je het diafragma gaandeweg kleiner moet maken (hoger F-nummer) terwijl een minder actieve bui (die ook verder weg is) al snel een volledig geopend diafragma kan vereisen.
Ook de sluitertijd ligt niet vast. Een intense bui kan prachtige foto's van wel 8 ontladingen tegelijk opleveren, maar als je dat niet wil, zul je minder lang moeten belichten. Mijn ervaring is dat een korte felle bliksemflits op een foto waar de sluiter 10 seconden (of langer) openstond, lang niet zo goed zichtbaar is als dezelfde flits op een foto die 5 seconden belicht is.

Geluk en geduld

Verder komt het neer op geluk. Er is geen enkele garantie dat het je lukt een goede opname te maken.
Mijn camera is niet zo snel dat ik aan de lopende band foto's kan nemen. Een foto van 3 seconden kost bijna net zoveel tijd om door de camera te laten verwerken. In die tijd komen er vaak mooie ontladingen voor.
Een spiegelreflex-camera is hier in het voordeel: die verwerken de foto vrijwel direct en zijn onmiddellijk klaar voor de volgende. Voor dergelijke camera's zijn ook steeds meer detectors te koop die de opname maken danwel de spiegel weer neer laten zodra er een ontlading plaatsvindt. Via software in de camera is hetzelfde effect voor bepaalde types spiegelreflex-camera's ook te bereiken.

Wees ook geduldig: pak niet in zodra je de indruk hebt dat het onweer voorbij is. Onverwachte, vaak prachtige ontladingen loop je gegarandeerd mis op die manier. Wacht een minuut of 10 tot 20.

Blijf opletten

Voor zowel onweer als de rest van de weerfoto's gaat vooral op dat je zo nu en dan omhoog moet blijven kijken. Er gebeurt van alles in de lucht en sommige optische verschijnselen zijn maar heel kort zichtbaar.
Ook naderend onweer kan je overdag volledig verrassen als je een minuut of 20 niet waarneemt, vooral als dit pittige buien zijn die op een scheidslijn van warme, vochtige en koude, droge lucht ontstaan. Blijven opletten is het devies, zeker als je buiten bent.

Fotograferen met een smartphone

Ik zal eerlijk bekennen dat ik niet bekend genoeg ben met de mogelijkheden van de huidige smartphones. Desondanks kan ik wel wat tips geven over het fotograferen of filmen van bliksem met een smartphone.

• Fotograferen of filmen met een smartphone

---