Na het opnieuw rijvaardig krijgen van Sprinter 2012 ben ik begonnen aan de inbouw van een decoder.
Bij deze treinstellen is dat een aardig klusje, want een van de stroomafnemende assen is direct met een van de koolborstels van de motor verbonden en ook de wielen achterin de motorbak en motorloze bak zijn direct met de motor verbonden.
Daarnaast zijn de lampjes voor de front- en sluitseinverlichting via een gedeeltelijk metalen chassis met de rest van de electronica verbonden. Die verbindingen moeten weg om de decoder heel te houden.

Benodigde gereedschappen

• Platte schroevendraaier (meerdere maten) voor het uitnemen van de bodem van het treinstel en het motorblok
• Dremel of gelijkwaardig apparaat met slijpschijfje: om printbanen mee te onderbreken
• Decoderdraad, kleuren: rood, zwart, geel, wit, blauw. oranje en grijs. Voor extra functies komt daar nog paars en groen bij
• Platbektangetje, voor het vastknijpen van de lamp-stripjes
• Zijkniptangetje voor het draad
• Een soldeerbout inclusief toebehoren

Gebruikte decoder

Zoals bijna gebruikelijk ga ik voor een ESU decoder, een Lokpilot V3. Deze serie lokdecoders heeft prima eigenschappen én is robuust.

Aan de slag

Begin met de motorbak en verwijder het dak. Laat de andere bak dicht. Hoe minder er open ligt hoe minder er weg of beschadigd kan raken.

Soldeer het draadje bij het draaistel achterin los en soldeer de motor los. Daarna kun je de print losschroeven. Let op: na het verwijderen van de print worden de lampjes voor de front- en sluitseinen niet meer op hun plek gehouden door de 2 koperstrippen die aan de print vast zitten. De lampjes zullen er dan ook uitvallen als je het treinstel met de kop naar boven vasthoudt.

Pak een pincet en haal de lampjes eruit. Je kan het treinstel ook gewoon op zijn kop houden met je hand zo dicht mogelijk bij de plek waar de lampjes eruit zullen vallen, maar je loopt een risico dat ze je hand missen. Daarnaast moet je ze toch met een pincet weer terug plaatsen, dus is het wel zo handig ze er ook met een pincet uit te halen.

Grijp daarna de zijkanten van het motordraaistel vast, duw ze naar binnen en trek het motorblok uit het treinstel. Verwijder de koolborstels door het metalen kapje te verwijderen. Deze zitten soms goed vast, dus een punt-tang kan uitkomst bieden. Neem de koolborstels en veren uit en schroef daarna de print van de motor los.

Berg de lampjes, de schroefjes van het motorblok, de koolborstels en veren én de schroefjes van de print op in een 'mini-grip' zakje. Dat zijn van die zakjes met zo'n strip die je dicht kan duwen en ook weer kan openen. Leg het zakje weg op een plek waar je het gemakkelijk weer kan vinden. Vaak bewaar ik de onderdelen tijdelijk in de verpakking van het model.

Plek voor de decoder

De decoder onderbrengen zou een kleine uitdaging worden. Een klein vakje bij de bak-overgang leek groot genoeg, maar de krimpkous om het printje van de decoder maakte de decoder net te breed. Door het verwijderen van de kous paste het wel. Helaas alleen in de breedte. De decoder was net te hoog om het dak ook nog dicht te krijgen.

Na lang wikken en wegen, en onder andere het idee de decoder dan maar tegen het dak te plakken (iets wat, met een beetje onderzoek, ook niet ging lukken) bekeek ik de bodem van het treinstel eens.
Precies op een plek waar hopelijk een holle ruimte aanwezig was, zat een gat in het gewicht.
Na de bodem te demonteren bleek er inderdaad een mooie holle ruimte aanwezig te zijn, waar de decoder alle ruimte had.

Na het plaatsen van de decoder werd de stekker ervan door het gat in het gewicht gestoken. Helaas bleken de draden eraan net te kort om tot bij het dak te komen, dus werden de draden uiteindelijk afgeknipt en verlengd.

Deze twee verbindingen moesten verdwijnen. Het schroefgat is namelijk verbonden met de front- en sluitseinlampjes, maar tegelijkertijd ook met een stel stroomafnemende wielen. In digitaal bedrijf is een dergelijke verbinding funest voor de decoder. Dus de Dremel met slijpschijfje ter hand genomen.

Later moest er nog een verbinding verdwijnen, om zo de motorverbindingen nog te kunnen solderen, zonder de massa met een van de motoraansluitingen te verbinden.

Het motorschild: ook dit heeft een ongewenste verbinding. Een van de stroomafname-strips is direct met een van de koolborstels verbonden. Dus weer de Dremel ter hand genomen en deze verbinding verbroken.

Links is een schroefgat te zien. Deze schroef maakt daarmee een verbinding met zowel de koolborstel als de wielen die stroom afnemen. Hoewel ik verder geen verbinding heb kunnen ontdekken met andere stroomvoerende delen, heb ik dit schroefje voor de zekerheid geïsoleerd, maar dat is op deze foto niet te zien.

Daarna was het tijd de draden aan te sluiten. Ik heb de kleurcodes aangehouden zoals die volgens NEM652 gelden.
Op deze foto is ook te zien dat ik het weerstandje, of wat het ook moge wezen, dat vlak boven de motor-as gesoldeerd is, verwijderd heb. Het spoeltje rechts op de foto heb ik laten zitten, ik heb geen negatieve effecten ondervonden wat rij-eigenschappen betreft.

---

Stekkerverbinding tussen bakken

Een tweede 'probleem' was de stekkerverbinding tussen de twee bakken. In analoog bedrijf zijn 2 draadjes genoeg, maar voor digitaal bedrijf zijn er minstens 4 nodig (tenzij je geen verlichting in de andere bak wil)
De oude stekker-bussen verdwenen en werden vervangen door een stukgeknipt IC-voetje, waarvan ik 4 contacten nodig had. De 4 contacten werden met sekondelijm aan de print vastgelijmd.

Het stekkerdeel (met de pinnen dus) bestaat uit 4 contacten van busheaders, die je zelf op maat kan maken. In de gaten waar normaal IC-pennetjes geprikt kunnen worden heb ik de draadjes gesoldeerd.

Doe dit met een bout waarvan de temperatuur te regelen is, of (simpeler) steek de pinnen in een ander rijtje busheaders. Het plastic rond de IC-contacten is niet goed bestand tegen de hete soldeerbout en de contacten zakken snel uit. Daarna passen ze niet meer goed in een busheader-rij.

Op de foto is overigens een zwarte draad te zien (naast de rode) maar die verdween vrij snel. Er ontbrak een functie-massa, dus werd de zwarte draad opgeofferd. Opzich kunnen de lampjes ook een van de rails als functiemassa hebben, maar ik besloot voor de functiemassa te gaan.

Een ander punt van zorg zijn de lampjes voor de front en sluitseinen. Deze worden in analoog bedrijf door middel van diodes geschakeld met de rijrichting. In digitaal bedrijf zullen ze apart aangesloten moeten worden.

De 2 stripjes die de lampjes uiteindelijk van stroom voorzien zitten echter met klemlipjes vast aan de print, waardoor het even een werkje is. Door met een klein schroevendraaiertje de lipjes open te buigen kun je de stripjes uiteindelijk losnemen, om de printverbinding die onder het plaatje plastic zit door te slijpen én de diodes te verwijderen.

Die diodes kun je bewaren, maar de nogal afwijkende vorm maakt hergebruik bijna onmogelijk.
Om te zorgen dat de stripjes straks de lampjes nog goed raken heb ik de halve millimeter hoogte die de diodes in nemen vervangen door wat tin op de eilandjes waar de diodes zaten.

Eerste test

Na ook de andere bak aangepast te hebben, waar de wijzigingen overigens redelijk overeen komen met die van de motorbak, werd de boel op de rails gezet. Dit was even eng: zou ik echt alle verbindingen met andere delen van het treinstel verbroken hebben? Of zou ik toch nog ergens iets vergeten zijn?

Maar nee, het treinstel reed prachtig over de rails en ook de verlichting deed het prima, daarover wel een woord van waarschuwing.
De lampjes zijn bedoeld voor 16 Volt wisselspanning en geven op een digitaal systeem daardoor een enorme hoeveelheid licht. Zoveel zelfs dat de sluitseinen meegloeien als de frontseinen branden en andersom. Gezien de goede licht-isolatie van beide lampjes is dat best een prestatie te noemen.

In de decoder heb ik daarom de lichtsterkte flink aangepast, beneden aan de pagina is daar meer over te vinden.
Beter is het om er de juiste lampjes in te monteren of de lampjes te vervangen door LEDs. Dit omdat het 'dimmen' van de lampjes eigenlijk een pulsvormige spanning op de lampjes zet.

De spanning in die pulsen is echter net zo hoog als wanneer ze voluit zouden branden, behalve dat het lampje gemiddeld een lagere spanning voor z'n kiezen krijgt. Desondanks loop je kans dat de lampjes sneller zullen sneuvelen.

Ook zonder vervanging doen de lampjes wel wat ze moeten doen en is het resultaat niet slecht. Op de foto lijken ze wat zwak, maar dat valt in werkelijkheid erg mee.

Een opname van de bak zonder motor: zoals misschien zichtbaar is heb ik de onderste printbaan in tweeën gedeeld, wederom met een dremel. Achteraf gezien had dit netter gekund.

En de bak met motor. In het midden lopen de draadjes naar de decoder toe: via rode krimpkous heb ik dit zo mooi mogelijk geprobeerd te verbergen, maar eerlijk gezegd vind ik het, achteraf, geen gezicht.

Een close-up van de stekkerverbinding: bij het volgende treinstel wil ik dit perfectioneren, bijvoorbeeld door een stukje styreen met een sleuf erin om als trek-ontlasting te dienen. Sowieso lijkt een andere kleur draadjes me een goed idee.

Overigens dient de opening in de bak met de stekkerbussen bijgewerkt te worden, want anders past de stekker niet. Eventueel kun je de bijgewerkte opening met wat gunship grey (TS-48) bijwerken (wel de boel die niet grijs moet worden afplakken natuurlijk)

Verbeterpunten

De decoder-inbouw in dit treinstel hebben wel punten opgeleverd die verbeterd kunnen worden.
Zo kunnen de draden beter weggewerkt worden. Als er in de bodem een prachtige ruimte voor de decoder is, dan kunnen de draden waarschijnlijk ook via de bodem een weg naar de lampjes en dergelijke vinden.
Als ik mijn tweede Sprinter ga digitaliseren, ga ik dat zeker doen en waarschijnlijk het treinstel op deze pagina overnieuw bedraden.

Daarnaast is de stekker-verbinding aan de grove kant. De 2,54 mm header die ik hier gebruikt heb kan gemakkelijk door een 1,27 mm header vervangen worden. Dat geeft mogelijkheden tot het aansluiten van minstens 6 contacten en draden.

Verdere CV-instellingen

Met de standaardinstellingen van de V3 decoder, onder andere de snelheid die op maximaal staat, is het treinstel geschikt om op de HSL dienst te doen. Ik heb de snelheids-instelling (CV 5) op 20 gezet.
De lichtinstellingen zijn te vinden in CV 113, waarde 5, en CV 114 eveneens waarde 5. Met deze waardes zijn de sluitseinen en frontseinen op normale lichtsterktes ingesteld.

In de handleiding van de lokdecoder heb ik de instellingen voor de motor overgenomen die daar voor Fleischmann motoren aanbevolen worden. Het horten en stoten dat met de standaardinstellingen voorkwam tijdens het rijden (en dan vooral het optrekken en afremmen) verdween hiermee.

Met al deze instellingen krijg je een mooi gedigitaliseerd treinstel.

---