Lima bracht als eerste (en lange tijd als enige) dit model van Oerhollands spoormaterieel op de markt. Meerdere varianten, waaronder de inmiddels zeldzaam geworden totaalreclame-varianten (AEGON, KLM) zijn in de loop der jaren verschenen.

Ook ik kocht er ooit een. Deze versie, met nummer 4007, staat bekend om zijn fraaiere pantografen, maar daar is dan ook meteen alles mee gezegd. De betreffende stroomafnemers zijn zodanig gefabriceerd dat rijden onder een modelbovenleiding er niet bij is.

Tenzij je er in de bochten voor zorgt dat de draad hooguit 2 mm uit het hart van het spoor komt zal het werken, maar anders zal de stroomafnemer naast de draad terechtkomen en de boel onherroepelijk beschadigd raken.

Daarnaast zijn de stroomafnemers wel fraaier, maar bepaald niet volgens de werkelijkheid.
Naast de al fabrieksmatige onbruikbaarheid van de stroomafnemers, hebben beide afnemers de kindertijd niet echt overleefd. Één stroomafnemer is er nog goed vanaf gekomen, van de ander was het sleepstuk volledig vernield.

Halve nieuwbouw met messing

Tijd om daar wat aan te doen!
Met wat messing onderdelen was ik van plan om de boel in ieder geval uiterlijk te herstellen. Daarnaast wou ik de stroomafnemers ook bruikbaar maken zonder de bovenleiding met Japanse precisie op te hoeven hangen.

Stroomafnemer uit elkaar

Allereerst is het zaak de stroomafnemer uit elkaar te halen. Dat is een kwestie van voorzichtig buigen van het ijzer-werk, totdat je het buisje en het sleepstuk af kan nemen.

Begin met het metaal dat samenkomt bij het sleepstuk. Verwijder 1 van de stukjes draad en verwijder vervolgens het 'stabilisatiedraadje', een stukje metaalwerk dat er voor zorgt dat het sleepstuk niet teveel kan kantelen. Dit stukje draad kan je verwijderen door het sleepstuk te draaien, zodanig dat het stabilisatiedraadje uitgenomen kan worden.

Daarna houd je een buisje en het aan een houdertje gemonteerde sleepstuk over. Verwijder het sleepstuk van het houdertje waar het op gemonteerd is door de 2 lipjes om te buigen.
Nu is het tijd om de nieuwe sleepstukken te maken.

Benodigdheden

• Figuurzaagje (heb ik alleen nodig gehad voor het wegzagen van overtollig tin tussen de sleepstukken, waar geen vijltje bij komt)
• Een gemiddelde zijkniptang.
• Een driehoekig sleutelvijltje.
• Soldeerbout en tin (mijn Weller van 50 Watt heeft geen moeite met messing-solderen)
• Platgewalst messingdraad van 0,6 mm dik. Rechthoekig messing staf van ongeveer 1 x 0,5 millimeter of messing plaat van 0,5 millimeter dik kan ook, maar in het laatste geval zul je ontzettend recht moeten zagen. Ik heb een hekel aan zagen.

Voordat ik verder ga 2 kanttekeningen.
De afmetingen van de sleepstukken heb ik afgeleid van de sleepstukken zoals die op een Roco 1823 aanwezig zijn. Ik vind het eindresultaat aan de wat grote kant terwijl de breedte overeenkomt met die van de Roco.
Ik heb voor de sleepstukken gebruik gemaakt van gewalst messing draad. Dat klinkt misschien heel normaal, ware het niet dat ik het zelf gewalst heb tot het de juiste breedte had. Ik kan mij voorstellen dat niet iedereen een moeder heeft die een metaal-wals bezit, dus dit zou een probleem kunnen vormen.

In een beetje modelbouw-winkel is een aardig assortiment aan messing bouwmaterialen verkrijgbaar, maar het rechthoekige messing staf wat ik vond was steeds te breed en te dik, dus bleef draad plat walsen als enige optie over.

Afmetingen en werkzaamheden in het kort

De maten zijn 30 x 0,8 millimeter. Per stroomafnemer heb je 4 stripjes* nodig, twee voor elk sleepstuk. Zelf heb ik de stripjes langer gelaten en deze pas na het buigen en solderen op lengte gemaakt.
In mijn geval wordt elke stroomafnemer voorzien van een dubbel sleepstuk, net zoals in het echt.*

* = Dit blijkt niet geheel correct te zijn. De stroomafnemers op Koplopers hebben altijd een enkel sleepstuk gehad.

Aan de slag!

Na aftekening wordt het messing met een geschikte zijkniptang tot stripjes van de juiste lengte geknipt.

Om de messing stripjes tot de puntvorm te kunnen buigen die aan beide zijden van het sleepstuk aanwezig is, vijl je op ongeveer 5 millimeter vanaf de kopse kanten een inkeping in het messing, met de driehoekige sleutelvijl.

Deze bewerking herhaal je aan de andere kant van het messing stripje en uiteraard moet ook het andere stripje op deze manier aangepast worden. De foto verduidelijkt het.

Buig de stukjes die je voorbereid hebt op het buigen, nu naar binnen. Knip daarna een KLEIN stukje van het gebogen stukje af, zodanig dat er het messing stripje afloopt in een puntje. Het 'knip-vlak' dient evenwijdig te lopen met de lengte van het messing stripje, maar NIET in het verlengde van de lengte.
Vijl de knipvlakken een bij om de scherpe randjes te verwijderen.

Daarna plak je beide stripjes messing vast op de werktafel, of op een ander stukje materiaal dat een beetje verbrand mag raken. Een stukje masking-tape van Tamiya voldoet prima om de stukjes op z'n plaats te houden en kan de hitte aan.

Daarna is het zaak om met de soldeerbout de 2 stripjes aan elkaar te solderen. Hiernaast een foto van een gesoldeerd sleepstuk. Vijl de gesoldeerde uiteindes even bij, zodat ze mooi vlak zijn (daarnaast komt een slechte soldeerverbinding op die manier snel aan het licht)

De stappen om 1 sleepstuk te maken, herhaal je uiteraard totdat je 4 volledige sleepstukken hebt.

Daarna worden de uiteindes van de sleepstukken schuin om te buigen, in een hoek van ongeveer 45 graden. Hiervoor kan je een tang gebruiken, maar beter controleerbaar is het met een bankschroef, zoals ik zelf gebruikte.

Om de uiteindes van het sleepstuk om te buigen, heb ik de buigplek afgetekend en het werkstukje daarna in een bankschroef geplaatst. De buiging ligt ongeveer 6 millimeter vanaf het uiteinde. Plaats het sleepstuk dan loodrecht in de bankschroef en buig het geheel om.
Herhaal die bewerking aan de andere zijde.
Vergeet niet dat beide uiteindes naar beneden moeten wijzen. (een buigfoutje is zo gemaakt)

Tot stroomafnemer solderen

Dan volgt het moeilijkste: het solderen van de sleepstukken aan de houder die uiteindelijk aan de pantograaf gemonteerd wordt. Moeilijk omdat er een risico is dat de bij elkaar gesoldeerde punten loslaten, moeilijk omdat het sleepstuk natuurlijk wel in het midden moet zitten, moeilijk omdat de sleepstukken natuurlijk wel haaks op de rijrichting gemonteerd moeten worden. Voor deze bewerking dien je het stukje metaal van de stroomafnemer aan de boven en zijkanten blank te vijlen/schuren.

Ook hier voldoet weer de masking tape van Tamiya, maar dan gesneden in reepjes van ongeveer 4 mm. Neem een extra stukje van het gewalste draad en plaats dat tussen de 2 sleepstukken. Plaats de 2 sleepstukken zo goed mogelijk strak tegen het stukje losse draad en plak zo dicht mogelijk bij de gebogen uiteindes 2 reepjes tape.

Plaats nu het 'houdertje' van de Lima stroomafnemer in het midden en plak ook dit vast. Verwijder nu van de linker- of rechterkant 1 stripje tape en soldeer de sleepstukken aan de houder.

Plaats na afkoeling het stripje tape terug, en verwijder het aan de andere zijde, om daar te solderen. Als alles goed gaat heb je een mooi gesoldeerd schuitje (het totale deel dat tegen de bovenleiding drukt)

Op de foto 1 gecompleteerde stroomafnemer met het nieuwe schuitje. Links die met het oude, nutteloze sleepstuk.

Uiteraard moest het geheel wel een kleurtje krijgen, want messingkleurige sleepstukken zul je in het echt niet tegenkomen. Ik heb de kleur 'Matt Black' uit een spuitbusje van Tamiya gekozen. Inmiddels zou ik dat met een airbrush doen, maar die voorraad spuitbusjes moest er ooit ook aan geloven.

Matt black is eigenlijk aan de donkere kant: Gunship grey was een veel beter alternatief geweest, achteraf, maar ja, achteraf is altijd makkelijk praten. Hiernaast liggen de beide stroomafnemers een half uur na het spuiten in de volle zon uit te harden.

TIP: haal het veertje van de stroomafnemers voor het spuiten even weg en plaats het pas terug als je de afnemers weer monteert. De verf houd heel waarschijnlijk erg slecht op het veertje, waardoor verf-schilfertjes alle kanten opvliegen als het veertje uitgerekt wordt.

En dan is het tijd om de stroomafnemers weer op het treinstel te monteren. Ja... dat staat zoveel beter.

Vanuit Preiser-perspectief.

Achteraf bleek, na grondige bestudering van verscheidene foto's dat ik iets te enthousiast te werk ben gegaan. De Koploper heeft net iets andere sleepstukken dan een 1800 loc. Ondanks dat kleine foutje ziet dit er al een stuk beter uit en kan de 4007 nu tenminste echt onder de draad rijden.

Einde van dit artikel

---